Zabytki w Krasnem

---

Freski

W kościele parafialnym w Krasnem zachował się oryginalny zespól późnobarokowych malowideł Ściennych. Autorem cyklu 19 kompozycji, które ozdobiły wnętrze Świątyni był zatrudniony przez Błażeja Krasińskiego mało znany morawski malarz, Sebastian Eckstein z Brna. Na jednym z fresków pozostawił swoją sygnaturę ,,Sebastis Adornavid Pictoris. II Anno 1747."

Malarska dekoracja kościoła w Krasnem ogranicza się wyłącznie do fresków na ścianach bocznych. Sposób rozmieszczenia 19 malowideł wykonanych metodą fresku prawdziwego został ściśle uzależniony od architektonicznych podziałów wnętrza. W prezbiterium umieszczono trzy kompozycje: wielki fresk w całości pokrywający pozbawioną podziałów ścian czołowych dwa malowidła na ścianach bocznych i osiem fresków nawy głównej. Malowidła naw bocznych wkomponowane zostały w płytkie wnęki arkadowe. Cała malarska dekoracja wnętrza już na pierwszy rzut oka zwraca uwagę niejednolitym poziomem wykonania poszczególnych elementów kompozycji. O wartości fresków decyduje bogaty program malarskiej iluzji. Malowidła kościoła w Krasnem nie tworzą jednolitego tematycznie zespołu. Rola iluzjonistycznej architektury oraz treść prezentowanych scen pozwala wyodrębnić trzy grupy fresków.

,Pierwszą stanowi kompozycja czołowej ściany prezbiterium, gdzie, przedstawiono scenę Podwyższenia Krzyża Świętego ilustrującą wezwanie kościoła. Do drugiej nalezą 2 malowidła zdobiące boczne ściany prezbiterium i 8 malowideł w nawie głównej, które opowiadają o męczeńskiej śmierci Chrystusa.

Na ścianie pn. kolejno od strony prezbiterium : 1. Przybijanie do krzyża; 2. Spotkanie Chrystusa z Weroniką 3. Szymon Cyrenejczyk pomagający Chrystusowi dźwigać krzyż; 4. Ogłoszenie wyroku na Chrystusa; Na ścianie pd. w analogicznej kolejności: 1. Podniesienie Chrystusa na krzyżu; 2. Droga na Golgotę i Szymon Cyrenejczyk niosący krzyż; 3. Chrystus pociesza niewiasty jerozolimskie; 4. Chrystus przed Piłatem umywającym ręce.

Natomiast trzecią grupę tworzą freski naw bocznych poszczególnych przęseł, nawiązujące do kilku wydarzeń z historii kościoła i sceny pierwotnie stanowiące tło dla ołtarzy, w nawie pn. kolejno od wschodu: 1. Matka Boska Szkaplerzna adorowana przez anioły; 2. Zwycięstwo nauki św. Augustyna i potępienie herezji Manicheusza; 3. Siedmioletnia Maria Panna ze św. Anną i Joachimem przed odprowadzeniem do szkoły świątynnej; 4. Modlitwa św. Andrzeja przed ukrzyżowaniem; w nawie pd. Kolejno od wschodu,: 1. Matka Boska Różańcowa adorowana przez dwóch opatów (kanoników regularnych) oraz dwóch członków rodziny Krasińskich; 2. Apoteoza św. Błażeja z postacią fałszywej oskarżycielki z niemowlęciem; 3. Opłakiwanie pod krzyżem; 4. Apoteoza św. Wawrzyńca''. Namalowane w ostatnim, licząc od prezbiterium przęśle, freski nawiązują do wezwań dwóch kaplic dobudowanych do kościoła w XVI i XVII w. i rozebranych w czasie jego osiemnastowiecznej przebudowy. Prezbiterium kościoła w Krasnem stanowi przestrzenna_ kontynuację nawy. Ideę tą podejmuje cykl 10 fresk6w o tematyce pasyjnej, które udają oprawione w ramy obrazy zawieszone na ścianach bocznych prezbiterium i w nawie głównej. Malowidła te są przetłumaczoną na język malarstwa monumentalnego wersją stacji Męki Pańskiej, których ogromna popularność w XVIII w. związana była zapewne drugą falą kontrreformacji, jaka ogarnęła Rzeczpospolitą po zakończeniu wojny północnej. Oprócz późnobarokowych malowideł ściennych, Eckstein wykonał w kościele w Krasnem jeszcze jedna, niezależną od pozostałych kompozycje. Jest nią fikcyjna, ujęta pilastrami i bogato dekorowana nisza tworząca iluzjonistyczne tło dla zawieszonego na parze pilastrów, marmurowego sarkofagu — epitafium Marianny z Czarnkowskich (zm. w 1745 r.), zony Błażeja Krasińskiego. Pierwowzorem dla polichromii Ecksteina w kościele w Krasnem były freski z fary w Węgrowie wykonane na przełomie 1707-1708 roku przez najwybitniejszego malarza działającego w Rzeczypospolite} w XVII i XVIII wieku, Michelangelo Palloni. Podstawową różnica dzieląca freski z Krasnego i freski z Węgrowa są jednak niewątpliwie sceny figuralne. Malując sceny figuralne Eckstein korzystał, wiec głównie z powszechnych w całej ówczesnej Europie cyklów graficznych przedstawiających żywoty świętych, treści maryjne i chrystologiczne. Freski w kościele parafialnym w Krasnem były najprawdopodobniej pierwsza, samodzielna praca Sebastiana Ecksteina, która jednocześnie zapoczątkowała jego karierę jako malarza kwadraturzysty. Powstały w okresie największego rozkwitu późnobarokowego malarstwa monumentalnego w Polsce. Przy realizacji malowideł artysta, stworzył jedyna w swoim rodzaju dekoracje malarska sakralnego wnętrza łącząca przeciętny poziom artystyczny i anachroniczny język form z wyjątkową wyobraźnią przestrzenna.

Sebastian Eckstein urodził się w czeskiej rodzinie o artystycznych tradycjach w Brnie na Morawach około 1711 r. kształcił się w pracowni swego ojca Franciszka Ecksteina. Brat udział w realizacji malowideł Ściennych w Brnie, Miloticach, Krowiarkach na Śląsku. Velchradzie oraz Krakowie. W 1742 r. powstały łączone z Sebastianem Ecksteinem trzy polichromie w kościele bernardynów p. w. św. Andrzeja we Lwowie.

Być może prosto ze Lwowa około 1746 r. malarz przybył do Krasnego, choć okoliczności jego przyjazdu na Mazowsze pozostają nieznane. Po zakończeniu prac dla Błażeja Krasińskiego Eckstein zatrudniony został przez Jana Klemensa Branickiego w kościele parafialnym w Tykocinie”. W latach 1877-1883 świątynia została gruntownie odrestaurowana, a Antoni Strzałeczki całkowicie przemalował osiemnastowieczną polichromię Ecksteina 1 zamalował jego sygnaturę. Po zniszczeniach w czasie I wojny światowej ponownie odnowiono kościół i jego zabytkowy wystrój. W latach 1954-1957, w czasie kolejnych prac konserwatorskich polichromii, prowadzonych przez Karola Dąbrowskiego, zdjęto wszystkie przemalówki i odsłonięto sygnaturę Sebastiana Ecksteina, ale jednocześnie w znacznym stopniu zniekształcony został pierwotny wygląd malowideł.

Obecnie od kilku lat trwają renowacje fresków nawy głownej. Prowadzone są przez studentów warszawskiego ASP, pod nadzorem profesora Pawłą Jakubowskiego. W latach 2014-2020 przeprowadzono badania konserwatorskie malowideł ściennych.

---

Nagrobki i pomniki

Wystawianie pomników i nagrobków było obyczajem rozpowszechnionym wśród szlachty polskiej od 2 ćwierci XVI wieku, a zwłaszcza w drugiej połowie tego stulecia i na początku następnego. Do najczęściej spotykanych należą nagrobki, gdzie postać zmarłego przedstawiona jest jako leżąca figura, mniej lub bardziej rozbudowanym obramowaniem. Zastosowanie pochyłej płyty z wypukle rzeźbionym przedstawieniem zmarłego wywodzi się z twórczości Bartłomieja Berrecciego . Spopularyzowana forma zaczęła występować w dwóch wariantach : jako przyścienny nagrobek pojedynczy lub piętrowy. Najcenniejszymi pamiątkami historii są znajdujące się wewnątrz kościoła nagrobki i pomniki wystawione Krasińskim przez Krasińskich.

„Nagrobek Jana Krasińskiego podstolego wyszogrodzkiego, stolnika ciechanowskiego i jego żony Katarzyny z Mrokowskich.
Nagrobek ufundowany przez wnuka, Jana Krasińskiego, archidiakona i kantora krakowskiego z XVI wieku,wykonany z czerwonego marmuru, wmurowany w ścianę nawy południowej. W górnej części płyty umieszczona jest płaskorzeźba z popiersiami zmarłych, w szatach. W pozostałej części płyta zawiera inskrypcję, wykutą w języku łacińskim. Pęknięcia marmuru spowodowały, że napisy są uszkodzone, a ostatnie wiersze prawie nieczytelne. Mówi ona, że spoczywają tu pełni cnót— Jan Krasiński podstoli wyszogrodzki i stolnik ciechanowski zmarły w 1546 roku oraz jego żona Katarzyna Mrokowska. W górnych narożach płyty umieszczone są herby Ślepowron (Krasińskich) oraz skuty (zapewne Mrokowskich)”.

„ Nagrobek Andrzeja Krasińskiego sędziego ziemi ciechanowskiej i jego żony Katarzyny Czernickiej.
Pomnik Andrzeja i Katarzyny Krasińskich należy do grupy nagrobków piętrowych, niezwykle rzadko spotykanych za granicą. Atrybucja Santi Gucciemu oraz walory artystyczne, takie jak harmonijna całość kompozycji, wysoka jakość rzeźbiarska, układ postaci i piękne opracowanie portretów, pozwalają uznać kraśnieński pomnik za jedno z najcenniejszych i najwartościowszych dzieł rzeźby XVI w. na terenie Mazowsza. Nagrobek obecnie wmurowany jest w środkowej części północnej nawy kościoła. Nie jest to miejsce pierwotne, gdyż nagrobek został ufundowany w 1581 roku przez syna Jana Krasińskiego. Naw bocznych nie było, ponieważ kościół w końcu XVI wieku był późnogotycką, jednonawową świątynią z wieżą wtopioną w korpus, oraz dwiema symetrycznie dostawionymi do nawy kaplicami”. Prawdopodobnie był częścią jednej z dwóch kaplic.

„W dolnej wnęce umieszczono lekko pochyloną płytę nagrobną Katarzyny z Czernickich Krasińskiej.
Ubrana w suto fałdowaną suknię przepasaną pasem z ozdobną, okrągłą klamrą. Na głowie ma rańtuch spływający wzdłuż ciała i okrywający ręce. W prawej dłoni, z pierścieniami na małym i serdecznym palcu, trzyma różaniec, zaś w lewej, z pierścieniem na palcu wskazującym, trudny do zidentyfikowania przedmiot (być może rękawiczki). W prawym górnym rogu płyty umieszczono kartusz z herbem Jastrzębiec. W górnej wnęce przedstawiono postać Andrzeja Krasińskiego. Ukazany został w późnorenesansowej zbroi, z łańcuchem dekorującym pancerz. W prawym górnym rogu umieszczono hełm zdobiony pióropuszem”.

Nagrobek żon Jana Kazimierza Krasińskiego.
W prezbiterium, za amboną po lewej stronie znajduje się marmurowy nagrobek piętrowy z 1663 roku. Jest to jedyny w Polsce nagrobek, którego nisze wypełniają dwie postacie kobiece. Rzeźbione w brązowym marmurze postacie kobiet, leżą w długich, XVII wiecznych strojach poważnych matron.
„U góry - pierwsza żona wojewody Urszula Grzybowska kasztelanka lubelska zmarła w 1647 r., u dołu druga żona — Amata Andrea Andreault de Langeron zmarła w 1663 roku, oraz dwa kartusze z herbami: dwoma (obcymi) Amaty Andrei Andrault de Langeron oraz: Prus II (Grzybowskiej), Nałęcz, Ogończyk, i Przebendowski; w cokole tablica inskrypcyjna; w zwieńczeniu tablica epitafijna Stanisława (zm. 1617), wojewody płockiego; z prawej epitafium Andrzeja, sędziego ziemi ciechanowskiej (zm. 1588) i jego żony Katarzyny z Czernickich; ponadto tablica poświęcona Joannie Marii z Krasińskich Noskowskiej (zm. 1654), córki, Jana Kazimierza Krasińskiego 1 Urszuli Grzybowskiej, wojewodziance płockiej, starościnie dobrzyńskiej”. Pilastry łuku dźwigające gzyms ozdobione są barokowymi kapitelami i główkami aniołków oraz elementami dekoracyjnymi. Ozdoby te wykonane są z alabastru i wspaniale kontrastują z ciemnym marmurem.

Nagrobek Jana Kazimierza Krasińskiego (1607-1669).
Na ścianie południowej z prawej strony prezbiterium znajduje się nagrobek Jana Kazimierza Krasińskiego, posła ziemi ciechanowskiej, wojewody płockiego, podskarbiego wielkiego koronnego, komisarza. Rzeczypospolitej w rokowaniach z Moskwą. W marmurowej, barokowej obudowie architektonicznej mieści się rzeźbiona postać zmarłego podskarbiego wielkiego koronnego w zbroi, z mieczem, hełmem i buławą. Środek wnęki zajmuje figurka Chrystusa Ukrzyżowanego z alabastru, typowy motyw nagrobkowy z epoki Wazów. Na kartuszu herb Ślepowron. Marmur nagrobka w części architektonicznej jest koloru czarnego, kapitele i ozdoby płaskosłupów białe, piedestały i fryzy cieliste. Z, lewej strony nagrobka epitafium w formie ołtarzyka analogiczne jak na ścianie północnej, z tablicami poświęconymi pamięci: Jakuba (zm. 1660), podkomorzego płockiego, starosty nowomiejskiego (nowokorczyńskiego) i Stanisława (zm. 1654),kasztelana ciechanowskiego płockiego, starosty nowomiejskiego (nowokorczyńskiego) oraz Pawła (zm. po 1620). prepozyta kaliskiego i sanockiego. Pośrodku owalne epitafium Franciszka Krasińskiego (zm. 1577), biskupa krakowskiego, fundatora kościoła.

Nagrobek żon Jana Dobrogosta Krasińskiego.
Pod amboną, na posadzce prezbiterium, ufundowany przez Jana Dobrogosta Krasińskiego w końcu XVII wieku mieści się barokowy, brązowy i pozłacany nagrobek jego dwóch młodo zmarłych żon. Obie postacie to młode, ładne i smukłe kobiety leżące obok siebie w lekko manierycznej pozie i układzie szat. Jedna z postaci — to pierwsza żona Teresa z Chodkiewiczów, córka kasztelana wileńskiego, zmarła w 1672 r., druga — Jadwiga Teresa z Jabłonkowskich, zmarła w 1692 r., córka wojewody ruskiego 1 hetmana wielkiego koronnego Stanisława Jabłonkowskiego. Dzieło wykonane zostało prawdopodobnie przez pracującego przy innych obiektach tej świątyni — wybitnego rzeźbiarza Andrzeja Mackensena.

Nagrobek Marianny z Czarnkowskich Krasińskiej.
Żony Błażeja Jana Krasińskiego (zm. 1745), w formie przyściennego wiszącego sarkofagu z marmuru i złoconego brązu, na tle iluzjonistycznej wnęki architektonicznej z wazonami. Pomnik jest dobrym przykładem rokoka w rzeźbie. Na sarkofagu z lewej strony siedzi putto(rzeźba przedstawiająca uskrzydloną postać aniołka) z krzyżem w ręku, obok kartusz z metalu pozłacanego z płasko-rzeźbionymi herbami Ślepowron (Krasińskich) i Nałęcz (Czarnkowskich). Nad kartuszem, w metalowej ramie rokokowej owalna płaskorzeźba z popiersiem zmarłej, wyżej lecące putto, trzymające uskrzydloną klepsydrę.

Pomnik Adama Krasińskiego.
W nawie głównej, z lewej strony przed filarem prezbiterium, stoi pomnik nagrobny, Adama Krasińskiego (zm. 1800), biskupa kamienieckiego. Wykonany jest z białego, kanaryjskiego marmuru. Jest to posąg naturalnej wielkości, ufundowany w 1843 roku przez generała Wincentego Krasińskiego z Opinogóry. Odnowiony w 1905 roku, uszkodzony w 1945 roku i następnie odrestaurowany. „Na sarkofagu z gzymsem kostkowym i palmetami akroteriach stojąca postać zmarłego, naturalnej wielkości, w stroju biskupim, u stóp sarkofagu tarcza z herbem Ślepowron i insygniami biskupimi” .

Nagrobki i epitafiaw ostatnim czasie zostały odrestaurowane dzięki sfinansowaniu zfunduszy wojewódzkiego konserwatora zabytków i funduszu ministrakultury i dziedzictwa narodowego. Prace te zostały dofinansowane zfunduszu parafii.

---

Epitafia

Tablice wspomnieniowe, epitafijne Krasińskich.
Jest ich 17.Umieszczone są na filarach naw „fundowane po poł. w XVII (przed 1666) przez Jana Kazimierza Krasińskiego oraz w 4. ćw. w. XVII; z czarnego marmuru, koliste i owalne, w obramieniach marmurowych neobarokowych 2. poł. w. XIX, którymi zastąpiono poprzednie malowane i snycerskie ramy rokokowe z ok. poł. w. XVIII: Adama, kanonika płockiego (zm. 2. poł. w. XVI); Andrzeja, sędziego ziemi ciechanowskiej (zm. 1588); Jana wojskiego różańskiego i makowskiego (zm. ok. poł. w. XVII); Mikołaja, podkomorzego różańskiego (zm. 1618); Stanisława, kustosza poznańskiego, kanonika i proboszcza kościoła św. Michała w Płocku (zm. 1658); Władysława, proboszcza płockiego (zm. po 1679); Franciszka, wojskiego różańskiego, sędziego ziemi ciechanowskiej, kasztelana ciechanowskiego (zm. 1603); Gabriela, kasztelana płockiego, starosty korczyńskiego (zm. 1676); Jana Wojskiego różańskiego (zm. ok. poł. w. XVII); Ludwika, kasztelana ciechanowskiego, starosty płockiego(zm. 1644); Mikołaja, sufragana wrocławskiego; Mikołaja scholastyka gnieźnieńskiego, kanonika gnieźnieńskiego, łowickiego i krakowskiego (zm. 1575); Stanisława, archidiakona krakowskiego, kanonika łowickiego i gnieźnieńskiego (zm. 1598); Stanisława, kasztelana ciechanowskiego, płockiego, starosty nowokorczyńskiego (nowomiejskiego) (zm. 1654); Stanisława, Wojskiego różańskiego, sędziego ziemi ciechanowskiej, podkomorzego ciechanowskiego, kasztelana sierpskiego (zm. po 1641); Wojciecha, łożniczego królewskiego, cześnika ciechanowskiego, kasztelana sierpskiego (zm. 1590); Wojciecha, kanclerza płockiego, kanonika krakowskiego i skalbmierskiego (zm. 1661)

---

Ołtarze

Obecnie w kościele parafialnym w Krasnem znajduje się cztery ołtarze, w tym dwa główne i dwa boczne.
Ołtarz główny zbudowany został w 2 połowie XIX wieku. Nie ma informacji, kto go projektował i kto był jego wykonawcą. Znany jest tylko fundator — Ludwik Krasiński, który równocześnie z ołtarzem ufundował biało-szarą marmurową posadzkę w całym kościele. Z szachownicą posadzki zharmonizowany był kolorystycznie ołtarz, w całości wykonany z białego marmuru, ozdobiony złoconymi brązami. Na nim stoi tron z czterema kolumienkami, podtrzymującymi złocony baldachim. Ołtarz ten był ekssekracjowany, ponieważ relikwie znajdujące się w nim zostały wyrzucone przez żołnierzy sowieckich(niedługo później konsekrowany ponownie). Wyglądem swym ołtarz znacznie odbiegał od tendencji obowiązującej w 2 połowie XIX wieku. Nowość w jego konstrukcji polega na tym, że był to ołtarz niski. Spowodowane to było tym, że ewentualna nastawa przysłoniłaby widoczne za ołtarzem ogromne ścienne iluzjonistyczne malowidło „Podwyższenia Krzyża Świętego”. Cyborium jest z białego marmuru, z metalowymi drzwiczkami złoconymi, wewnątrz złoconą blachą wybite. Antypodium w metalu wykonane i złocone, wyraża zdjęcie z krzyża i narzędzia Męki Pańskiej. Ołtarz został poddany konserwacji dwukrotnie. Pierwszy raz w 1974 roku w ramach ogólnej konserwacji wnętrza i drugi raz w 2020 roku w ramach generalnej renowacji i złoceniu. Drugim ołtarzem w nawie głównej jest ołtarz soborowy, przy którym obecnie są sprawowane msze święte. „Dwa ołtarze boczne neorenesansowe 2-ga połowa XIX wieku. W lewym obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z 2-ej połowy XVII wieku, będący kopią pochodzącą z kościoła w Czerwińsku, w złoto srebrnej sukience barokowej z 2-ej ćwierci XVIII wieku, trybowanej i rytej, z dwoma aniołami podtrzymującymi koronę. W prawym ołtarzu bocznym nowy obraz Matki Boskiej Różańcowej w ramie barokowej z l-ej połowy XVIII wieku, rzekomo weneckiej. Pod zasuwą obraz Matki Boskiej Różańcowej pochodzący z 1742 roku.Oba ołtarze wypełniają przestrzeń od posadzki do sufitu.W 2015 i 2016 roku poddane zostały renowacji jako wotum dzięczności za nawiedzenie obrazu Matki Bożej Częstochowskiej

---

Chrzcielnica i kropielnica

Późnobarokowa z I. połowy XVIII wieku chrzcielnica, fundacji Błażeja Jana Krasińskiego. Puklowana, z czerwonego marmuru, z herbami Ślepowron na trzonie. Pokrywa z blachy miedzianej ok. 1870, zwieńczona koroną na poduszce, której fundatorką była Eliza Krasińska, żona Wincentego Krasińskiego, matka poety Zygmunta. Ustawiona jest pod łukiem między nawą boczną a główną. Pierwsze dekoracyjne nakrycie chrzcielnicy w kształcie korony, ufundowane w 1818 roku przez Marię z Radziwiłłów Krasińską, zostało przerobione w 1887 na żyrandol, który został wypożyczony i obecnie można go zobaczyć w kaplicy Świętej Anny w Opinogórze . Kropielnica z różowego marmuru z herbem Ślepowron, mieszcząca się w kruchcie, ufundowana w | połowie XIX wieku przez gen. Wincentego Krasińskiego z Opinogóry. Chrzcielnica 1 kropielnica wykonane z marmuru nie uległy uszkodzeniom i nie były remontowane. Konserwacji poddane były tylko raz w 1974 roku w ramach odnowy wnętrza kościoła. Chrzcielnica została poddana renowacji i konserwacji w 2020 roku zfinansowanego z funduszu wojewódzkiego konserwatora zabytków i dofinansowaniu z funduszy parafii.

---

Katakumby

W podziemiach kościoła w Krasnem, mieszczą się grobowce i katakumby Krasińskich, chowanych od XIV wieku. Wejście do podziemi, bezpośrednio z kościelnego cmentarza z boku kościoła od strony północnej. „Krypta grobowa Krasińskich pod prezbiterium, powstała w 1877 roku przez powiększenie pierwotnych pomieszczeń grobowych wg. projektu budowniczego Wincentego Rakiewicza, przy udziale rzeźbiarza Faustyna Cenglera”.

Po prawej, za kratą — Ściana z katakumbami, pokryta płytami nagrobnymi Krasińskich, zmarłych w XVI, XVII i XVIII wieku oraz dwie płyty z wieku XIX. Po stronie lewej znajduje się przejście do obszernego pomieszczenia, w którym pośrodku, tuż za kratą, stoi tumba grobowa biskupa kamienieckiego Adama Krasińskiego (1714- 1800). Dwie następne tumby ustawione są prostopadle do pierwszej. Jedna kryje szczątki Ludwika Krasińskiego (1833-1895), drugiego męża Elżbiety (Elizy) wdowy po Zygmuncie, która spoczywa w sąsiedniej tumbie z napisem Eliza Franciszka Branickich Krasińska (1820-1876). Na tumbie z prawej — stoją marmurowe urny w kształcie szkatuł. W jednej — serce Michała Hieronima Krasińskiego (1712-1784), marszałka generalnego konfederacji barskiej. W drugiej urnie — serce dowódcy 3 kompanii szwoleżerów, kapitana Jana Nepomucena Dziewanowskiego, uczestnika szarży na przełęcz Somosierra w Hiszpanii, zmarłego w 1808 roku. W innej urnie — serce kapitana Stanisława Gorayskiego, dowódcy 5 kompanii szwoleżerów, który zginął w bitwie pod Wagram w 1809 roku. W urnie obok — serce majora Dominika Radziwiłła, dowódcy 8 pułku ułanów, majora gwardii polsko-francuskiej Napoleona, zmarłego w 1813 roku w bitwie pod Hanau. Dominik Radziwiłł, jeden z najbogatszych właścicieli ziemskich w Europie na początku XIX wieku, wystawił i dowodził 8 pułkiem ułanów. Uczestniczył 'w 1812 roku w kampanii napoleońskiej na Moskwę. Odznaczył się w bitwie pod Ostrownem i w czasie odwrotu nad Berezyną. W następnym szeregu — dwie tumby grobowe. W jednej spoczywa Jan Kazimierz Krasiński (1607-1669), jego dwie żony: Urszula z Grzybowskich zm. 1647r. i Amata de Langeron zm. 1663 r. Za tumbą — ażurowa krata z przejściem z boku do następnego pomieszczenia, gdzie spoczywają członkowie rodziny Krasińskiej zmarli w XIV i XV wieku. Na ścianie zamykającej podziemie od strony zachodniej jest wmurowanych marmurowych 15 płyt, z imionami nazwiskami członków rodziny pochowanych tu w XVII i XVIII wieku. Wśród nich obie żony Jana Dobrogosta Krasińskiego: Teresa z Chodkiewiczów zm. 1672 r. i Jadwiga Teresa z Jabłonkowskich zm. 1682 r. oraz kasztelan płocki Stanisław Bonifacy Krasiński zm. 1717 r i starosta opinogórski Błażej Jan Krasiński zmarły 1751 roku.

---

Stadnina Koni

HISTORIA STADINY W KRASNEM

Stadnina Koni Krasne została założona w 1857 roku w majątku Krasińskich, który w 1854 roku odziedziczył po ojcu Auguście, Ludwik hr. Krasiński osiągnąwszy wiek pełnoletności. Dawniej w tych rozległych dobrach prowadzona była hodowla „koni polskich” z domieszką krwi orientalnej, która przetrwała do połowy XIX wieku. Była to wówczas jedna z dwóch Stadnin w guberni płockiej, które zajmowały się hodowlą koni w typie wierzchowym. Młody Ludwik hr. Krasiński, który od najmłodszych lat zdradzał zamiłowanie do koni, postanowił także założyć tu Stadninę, która w stosunkowo niedługim czasie zwróciła na siebie uwagę i sprawiła, że Krasne zasłynęło z hodowli koni. Od 1857 roku Ludwik wprowadził hodowlę pełnej krwi angielskiej, która stanowiła priorytet Stadniny. Była to pierwsza na ziemiach polskich stadnina koni pełnej krwi angielskiej, a jego słynna stajnia „Dobrogost” tzw. „Biała stajnia” porównywana była ze słynnymi stadninami Sanguszków.Konie z tej stajin startowały na wyścigach nawet w Moskwie i Petersburgu. Z hodowli hr. Krasńskiego pochodził słynny Ruler (1884-1904) nazwany „ogierem stulecia”. Ruler był koniem klasycznym, lubiącym ostre wyścigi i mocne tempo zmiejsca do miejsca i zwykle wychodził na przód w połowie dystansu i wygrywał swobodnie bez pobudzania. Karierę wyścigową rozpoczął jako dwulatek, zakończył jako czterolatek. Na 10 rozegranych gonitw 8 razy zwycieżał , 2 razy był drugi. Po zakończeniu kariery został czołowym ogierem reproduktorem w Stadninie Krasne.

ZABYTKI

1. Ochronka – neogotycki trzykondygnacyjny budynek umiejscowiony w pobliżu stajni, o regularnej, zwartej bryle na planie krótkiego prostokąta, z użytkowym podda- szem. Został wybudowany w 1895 roku z czerwonej cegły, nieotynkowany, nazywany „czerwonym domkiem”jako dom mieszkalny dla pracowników Stadniny obsługujących konie. Charakter budowli nadają środkowe szczyty z bardzo wysokimi sterczynami, nawiązującymi do gotyku. Nazwa ochronka przyjęła się później. Przypuszczalnie w latach 1910-1915, z inicjatywy Marii Ludwiki ks. Czartoryskiej został zaadoptowany na ochronkę dla osieroconych dzieci.

2. Maneż – obiekt powstał jeszcze za Ludwika hr. Krasińskiego, w II poł. XIX wieku. Początkowo był drewniany, kiedy spłonął na jego zbliszczach niemal od razu powstał murowany o tyma samym kształcie i przeznaczeniu. Tak został wzniesiony na planie szesnatoboku, zbliżonego do koła o średnicy 18 metrów, a od strony wschodniej i zacho- dniej umieszczono drewniane wrota.Nakryty dachem namiotowym o charakterystycznej konstrukcji dachu. Maneż pełnił funkcję pomieszczenia do stanowienia klaczy oraz lonżowania koni. Według przekazów, za czasów ks. Czartoryskich jego wewnętrzne ściany były wyłożone lustrami. W 2003 roku przeprowadzono remont budynku, a w 2004 przy ścianie tego obiektu wmurowano pamiątkową tablicę z okazji 120 rocznicy urodzin i 100 rocznicy śmierci Rulera.

3. Spichlerz – wzniesiony za Ludwika hr. Krasińskiego w 1870 roku, wybudowany na planie prostokąta, o prostej dwukondygnacyjnej bryle nakrytej czterospadowym dachem naczółkowym. Podpiwniczony i posiadający poddasze użytkowe. Każda z kondygnacji ma inny kształ okien, a detal architektoniczny został użyty bardzo skromnie. Wewnątrz całego spichlerza zastosowano drewniane konstrukcje. Obecnie przechowuje się w nim zboże.